అరణ్యకాండ సర్గ 64

శ్రీ రామాయణం అరణ్యకాండ సర్గ 64

స దీనో దీనయా వాచా లక్ష్మణం వాక్యమబ్రవీత్.
శీఘ్రం లక్ష్మణ జానీహి గత్వా గోదావరీం నదీమ్..3.64.1..
అపి గోదావరీం సీతా పద్మాన్యానయితుం గతా.

ఏవముక్తస్తు రామేణ లక్ష్మణః పరవీరహా..3.64.2..
నదీం గోదావరీం రమ్యాం జగామ లఘువిక్రమః.

తాం లక్ష్మణస్తీర్థవతీ విచిత్వా రామమబ్రవీత్..3.64.3..
నైనాం పశ్యామి తీర్థేషు క్రోశతో న శృణోతి మే.

కం ను వా దేశమాపన్నా వైదేహీ క్లేశనాశినీ..3.64.4..
న హ్యహం వేద తం దేశం యత్ర సా జనకాత్మజా.

లక్ష్మణస్య వచశ్శ్రుత్వా దీనస్సన్తాపమోహితః..3.64.5..
రామస్సమభిచక్రామ స్వయం గోదావరీం నదీమ్.
స తాముపస్థితో రామః క్వ సీతేత్యేవమబ్రవీత్..3.64.6..

భూతాని రాక్షసేన్ద్రేణ వధార్హేణ హృతామితి.
న తాం శశంసూ రామాయ తథా గోదావరీ నది..3.64.7..

తతః ప్రచోదితా భూతైశ్శంసాస్మత్తాం ప్రియామితి.
న తు సాభ్యవదస్సీతాం పృష్టా రామేణ శోచతా..3.64.8..

రావణస్య తు తద్రూపం కర్మాణి చ దురాత్మనః.
ధ్యాత్వా భయాత్తు వైదేహీం సా నదీ న శశంస తామ్..3.64.9..

నిరాశస్తు తయా నద్యా సీతాయా దర్శనే కృతః.
ఉవాచ రామస్సౌమిత్రిం సీతాదర్శనకర్శితః..3.64.10..

ఏషా గోదావరీ సౌమ్య కించిన్న ప్రతి భాషతే.
కిం ను లక్ష్మణ వక్ష్యామి సమేత్య జనకం వచః..3.64.11..
మాతరం చైవ వైదేహ్యా వినా తామహమప్రియమ్.

యా మే రాజ్యవిహీనస్య వనే వన్యేన జీవతః..3.64.12..
సర్వం వ్యపనయేచ్ఛోకం వైదేహీ క్వ ను సా గతా.

జ్ఞాతిపక్షవిహీనస్య రాజపుత్రీమపశ్యతః..3.64.13..
మన్యే దీర్ఘా భవిష్యన్తి రాత్రయో మమ జాగ్రతః.

గోదావరీం జనస్థానమిమం ప్రస్రవణం గిరిమ్..3.64.14..
సర్వాణ్యనుగమిష్యామి యది సీతా హి దృశ్యతే.

ఏతే మృగా మహావీర్య మామీక్షన్తే ముహుర్ముహుః..3.64.15..
వక్తుకామా ఇవ హి మే ఇఙ్గితాన్యుపలక్షయే.

తాంస్తు దృష్ట్వా నరవ్యాఘ్రో రాఘవః ప్రత్యువాచ హ..3.64.16..
క్వ సీతేతి నిరీక్షన్వై బాష్పసంరుద్ధయా దృశా.

ఏవముక్తా నరేన్ద్రేణ తే మృగాస్సహసోత్థితాః..3.64.17..
దక్షిణాభిముఖాస్సర్వే దర్శయన్తో నభస్థలమ్.
మైథిలీ హ్రియమాణా సా దిశం యామన్వపద్యత..3.64.18..
తేన మార్గేణ ధావన్తో నిరీక్షన్తే నరాధిపమ్.

యేన మార్గం చ భూమిం చ నిరీక్షన్తే స్మ తే మృగాః..3.64.19..
పునశ్చ మార్గమిచ్ఛన్తి లక్ష్మణేనోపలక్షితాః.

తేషాం వచనసర్వస్వం లక్షయామాస చేఙ్గితమ్..3.64.20..
ఉవాచ లక్ష్మణో జ్యేష్ఠం ధీమాన్భ్రాతరమార్తవత్.

క్వ సితేతి త్వయా పృష్టా యథేమే సహసోత్థితాః..3.64.21..
దర్శయన్తి క్షితిం చైవ దక్షిణాం చ దిశం మృగాః.
సాధు గచ్ఛావహే దేవ దిశమేతాం హి నైరృతీమ్..3.64.22..
యది స్యాదాగమః కశ్చిదార్యా వా సా.?థ లక్ష్యతే.

బాఢమిత్యేవ కాకుత్థ్సః ప్రస్థితో దక్షిణాం దిశమ్..3.64.23..
లక్ష్మణానుగతశ్శీమన్వీక్షమాణో వసున్ధరామ్.

ఏవం సమ్భాషమాణౌ తావన్యోన్యం భ్రాతరావుభౌ..3.64.24..
వసున్ధరాయాం పతితం పుష్పమార్గమపశ్యతామ్.

తాం పుష్పవృష్టిం పతితాం దృష్ట్వా రామో మహీతలే..3.64.25..
ఉవాచ లక్ష్మణం వీరో దుఃఖితో దుఃఖితం వచః.

అభిజానామి పుష్పాణి తానీమానీహ లక్ష్మణ..3.64.26..
పినద్ధాని హి వైదేహ్యా మయా దత్తాని కాననే.

మన్యే సూర్యశ్చ వాయుశ్చ మేదినీ చ యశస్వినీ..3.64.27..
అభిరక్షన్తి పుష్పాణి ప్రకుర్వన్తో మమ ప్రియమ్.

ఏవముక్త్వా మహాబాహుం లక్ష్మణం పురుషర్షభః..3.64.28..
ఉవాచ రామో ధర్మాత్మా గిరిం ప్రస్రవణాకులమ్.

కచ్చిత్ క్షితిభృతాం నాథ దృష్టా సర్వాఙ్గసున్దరీ..3.64.29..
రామా రమ్యే వనోద్దేశే మయా విరహితా త్వయా.

క్రుద్ధో.?బ్రవీద్గిరిం తత్ర సింహః క్షుద్రమృగం యథా..3.64.30..
తాం హేమవర్ణాం హేమాభాం సీతాం దర్శయ పర్వత.
యావత్సానూని సర్వాణి న తే విధ్వంసయామ్యహమ్..3.64.31..

ఏవముక్తస్తు రామేణ పర్వతో మైథిలీం ప్రతి.
శంసన్నివ తతస్సీతాం నాదర్శయత రాఘవే..3.64.32..

తతో దాశరథీ రామ ఉవాచ చ శిలోచ్చయమ్.
మమ బాణానగ్నినిర్దగ్ధో భస్మీభూతో భవిష్యసి..3.64.33..
అసేవ్యత్సతతం చైవ నిస్తృణద్రుమపల్లవః.

ఇమాం వా సరితం చాద్య శోషయిష్యామి లక్ష్మణ..3.64.34..
యది నాఖ్యాతి మే సీతామార్యాం చన్ద్రనిభాననామ్.

ఏవం స రుషితో రామో దిధక్షన్నివ చక్షుషా..3.64.35..
దదర్శ భూమౌ నిష్క్రాన్తం రాక్షసస్య పదం మహత్.
త్రస్తాయా రామకాఙ్క్షిణ్యాః ప్రధావన్త్యా ఇతస్తతః..3.64.36..
రాక్షసేనానువృత్తాయా మైథిల్యాశ్చ పదాన్యథ.

స సమీక్ష్య పరిక్రాన్తం సీతాయా రాక్షసస్య చ..3.64.37..
భగ్నం ధనుశ్చ తూణీ చ వికీర్ణం బహుధా రథమ్.
సమ్భ్రాన్తహృదయో రామశ్శశంస భ్రాతరంప్రియమ్..3.64.38..

పశ్య లక్ష్మణ వైదేహ్యాశశీర్ణాః కనకబిన్దవః.
భూషణానాం హి సౌమిత్రే మాల్యాని వివిధాని చ..3.64.39..

తప్తబన్దునికాశైశ్చ చిత్రైః క్షతజబిన్దుభిః.
ఆవృతం పశ్య సౌమిత్రే సర్వతో ధరణీతలమ్.3.64.40..

మన్యే లక్ష్మణ వైదేహీ రాక్షసైః కామరూపిభిః.
భిత్వాభిత్వా విభక్తా వా భక్షితా వా భవిష్యతి..3.64.41..

తస్యా నిమిత్తం వైదేహ్యా ద్వయోర్వివదమానయోః.
బభూవ యుద్ధం సౌమిత్రే ఘోరం రాక్షసయోరిహ..3.64.42..

ముక్తామణిమయం చేదం తపనీయవిభూషితమ్.
ధరణ్యాం పతితం సౌమ్య కస్య భగ్నం మహద్ధనుః..3.64.43..

తరుణాదిత్యసఙ్కాశం వైడూర్యగులికాచితమ్.
విశీర్ణం పతితం భూమౌ కవచం కస్య కాఞ్చనమ్..3.64.44..

ఛత్రం శతశలాకం చ దివ్యమాల్యోపశోభితమ్.
భగ్నదణ్డమిదం కస్య భూమౌ సమ్యఙ్నిపాతితమ్..3.64.45..

కాఞ్చనోరశ్ఛదా శ్చేమే పిశాచవదనాః ఖరాః.
భీమరూపా మహాకాయాః కస్య వా నిహతా రణే..3.64.46..

దీప్తపావకసఙ్కాశో ద్యుతిమాన్సమరధ్వజః.
అపవిద్ధశ్చ భగ్నశ్చ కస్య సాఙ్గ్రామికో రథః..3.64.47..

రథాక్షమాత్రా విశిఖాస్తపనీయవిభూషణాః.
కస్యేమే.?భిహతా బాణాః ప్రకీర్ణా ఘోరకర్మణః..3.64.48..

శరావరౌ శరైః పూర్ణౌ విధ్వస్తౌ పశ్య లక్ష్మణ.
ప్రతోదాభీశుహస్తో వై కస్యాయం సారథిర్హతః..3.64.49..

కస్యేమౌ పురుషవ్యాఘ్ర శయాతే నిహతౌ యుధి.
చామరగ్రాహిణౌ సౌమ్య సోష్ణీషమణికుణ్డలౌ..3.64.50..

పదవీపురుషస్యైషా వ్యక్తం కస్యాపి రక్షసః.
వైరం శతగుణం పశ్య మమేదం జీవితాన్తకమ్..3.64.51..

సుఘోరహృదయైస్సౌమ్య రాక్షసైః కామరూపిభిః.
హృతా మృతా వా సీతా సా భక్షితా వా తపస్వినీ..3.64.52..
నధర్మస్త్రాయతే సీతాం హ్రియమాణాం మహావనే.

భక్షితాయాం హి వైదేహ్యాం హృతాయామపి లక్ష్మణ..3.64.53..
కే హి లోకే ప్రియం కర్తుం శక్తాస్సౌమ్య మమేశ్వరాః.

కర్తారమపి లోకానాం శూరం కరుణవేదినమ్..3.64.54..
అజ్ఞానాదవమన్యేరత్సర్వభూతాని లక్ష్మణ.

మృదుం లోకహితే యుక్తం దాన్తం కరుణవేదినమ్..3.64.55..
నిర్వీర్య ఇతి మన్యన్తే నూనం మాం త్రిదశేశ్వరాః.

మాం ప్రాప్య హి గుణో దోషస్సంవృత్తః పశ్య లక్ష్మణ..3.64.56..
అద్యైవ సర్వభూతానాం రక్షసామభవాయ చ.
సంహృత్యైవ శశిజ్యోత్స్నాం మహాన్సూర్య ఇవోదితః..3.64.57..
సంహృత్యైవ గుణాన్సర్వాన్మమ తేజః ప్రకాశతే.

నైవ యక్షా న గన్ధర్వా న పిశాచా న రాక్షసాః..3.64.58..
కిన్నరా వా మనుష్యా వా సుఖం ప్రాప్స్యన్తి లిక్ష్మణ.

మమాస్త్రబాణసమ్పూర్ణమాకాశం పశ్య లక్ష్మణ..3.64.59..
నిస్సమ్పాతం కరిష్యామి హ్యద్య త్రైలోక్యచారిణామ్.

సన్నిరుద్ధగ్రహగణమావారితనిశాకరమ్..3.64.60..
విప్రణష్టానలమరుద్భాస్కరద్యుతిసంవృతమ్.
వినిర్మథితశైలాగ్రం శుష్యమాణజలాశయమ్..3.64.61..
ధ్వస్తద్రుమలతాగుల్మం విప్రణాశితసాగరమ్.
త్రైలోక్యం తు కరిష్యామి సంయుక్తం కాలకర్మణా..3.64.62..

న తాం కుశలినీం సీతాం ప్రదాస్యన్తి మమేశ్వరాః.
అస్మిన్ముహూర్తే సౌమిత్రే మమ ద్రక్ష్యన్తి విక్రమమ్..3.64.63..

నాకాశముత్పతిష్యన్తి సర్వభూతాని లక్ష్మణ.
మమ చాపగుణోన్ముక్తైర్బాణజాలైర్నిరన్తరమ్..3.64.64..

అర్దితం మమ నారాచైర్ధ్వస్తభ్రాన్తమృగద్విజమ్.
సమాకులమమర్యాదం జగత్పశ్యాద్య లక్ష్మణ..3.64.65..

ఆకర్ణపూర్ణైరిషుభిర్జీవలోకం దురావరైః.
కరిష్యే మైథిలీహేతోరపిశాచమరాక్షసమ్..3.64.66..

మమ రోషప్రయుక్తానాం సాయకానాం బలం సురాః.
ద్రక్ష్యన్త్యద్య విముక్తానామతిదూరాతిగామినామ్..3.64.67..

నైవ దేవా న దైతేయా న పిశాచా న రాక్షసాః.
భవిష్యన్తి మమ క్రోధాత్త్రైలోక్యే విప్రణాశితే..3.64.68..

దేవదానవయక్షాణాం లోకా యే రక్షసామపి.
బహుధా న భవిష్యన్తి బాణౌఘైశ్శకలీకృతాః..3.64.69..

నిర్మర్యాదానిమాన్లోకాన్కరిష్యామ్యద్య సాయకైః.
హృతాం మృతాం వా సౌమిత్రే న దాస్యన్తి మమేశ్వరాః..3.64.70..

తథారుపాం హి వైదేహీం న దాస్యన్తి యది ప్రియామ్.
నాశయామి జగత్సర్వం త్రైలోక్యం సచరాచరమ్..3.64.71..

ఇత్యుక్త్వా రోషతామ్రాక్షో రామో నిష్పీడ్య కార్ముకమ్.
శరమాదాయ సన్దీప్తం ఘోరమాశీవిషోపమమ్..3.64.72..
సన్ధాయ ధనుషి శ్రీమాన్రామః పరపురఞ్జయః.
యుగాన్తాగ్నిరివ క్రుద్ధ ఇదం వచనమబ్రవీత్..3.64.73..

యథా జరా యథా మృత్యుర్యథా కాలో యథా విధిః.
నిత్యం న ప్రతిహన్యన్తే సర్వభూతేషు లక్ష్మణ..3.64.74..
తథాహం క్రోధసంయుక్తో న నివార్యో.?స్మి సర్వథా.

పురేవ మే చారుదతీమనిన్దితాం
దిశన్తి సీతాం యది నాద్య మైథిలీమ్.
సదేవగన్ధర్వమనుష్యపన్నగం
జగత్సశైలం పరివర్తయామ్యహమ్..3.64.75..

ఇత్యార్శే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకేయ ఆదికావ్యే అరణ్యకాణ్డే చతుష్షష్టిమస్సర్గః.